Mavi Adriyatikte Ezan-ı Muhammedi - Tevfik Yücesoy

*_Karadağ - Herseg Novi “Hasibe Hanım” Camii_*

- Neden Hasibe Hanım?

- ⁠Muhammed Tayyip Okiç Kimdir ?

- ⁠Herseg Novi Hakkında Bilgi

- ⁠Osmanlı Döneminde Herseg Novi´deki Camiler

_Yazan: M. Tevfik Yücesoy_

- Türkiye Diyanet Vakfı imkanlari ile Karadağ Herseg Novi şehrinde Kumbor mevkiinde  satın alınan ev mescit olarak Karadağ İslam Meşihati mülkiyetine tescili yapılmış olup  01.04.2014 tarihinde de resmi açılış töreni gerçekleşmiştir.

- Açılış törenine Karadağ İslam Meşihatı Başkanı Rifat FEYZİÇ, Türk Büyükelçiliğini temsilen Karadağ Din Hizmetleri Koordinatörü (2015/2019 Din Hizmetleri Müşaviri)  M.Tevfik YÜCESOY, Herseg Novi  Belediye Başkanı Dejan MANDIÇ, Budva Belediye Başkanı Vekili  Ljubo FiLİPOVİÇ, Kotor – Tivat Müftüsü Adem Emroviç, Hırvatistan Dubrovnik Müftüsü Salkan HERİÇ, Podgorica Mehmed Fatih Medresesi Müdürü Rahman KAÇAR, Ortadoks ve Katolik kiliseleri temsilcileri ve Karadağ´ın muhtelif yerlerinden gelen çok sayıda Müslüman iştirak etmiştir.  

- Osmanlı döneminde birçok camiye ev sahipliği yapan Herseg Novi´de  Osmanlının bölgeden çekilmesi ile birlikte bütün camiler yıkılmış, kimisinin yerine de kiliseler inşa edilmiştir.

*Caminin adı neden Hasibe Hanım?*

- 1932 yılında bu bölgede cami yapılması için aslen Bosna’lı olan ünlü hadis profesörü Muhammed Tayyip Okiç´in başkanlığında Dr. Tataroviç, mühendis Salih Sariçiç bir kampanya başlatmıştır. Kampanyanın adı  “Za Ezani Muhammedije na plavom jadranu” (Mavi Adriyatikte Ezan-ı  Muhammedi)

- Merhum Prof. Dr. Muhammed Tayyip Okiç´in  validesi Hasibe Hanım bütün birikimini bu caminin inşa edilmesi için vermiş,  lakin patlak veren savaş ve sonrasindaki kominist idare bu isteğin tahakkukuna imkan vermemiştir. Yıllar sonra Türkiye’nin imkanları ile bu bölgede cami açılmış ve Hasibe Hanımın anısana mescide adının  verilmesine karar verilmiştir.

- *Muhammed Tayyip Okiç Kimdir ?*

MUHAMMED TAYYİB OKİÇ (1 Aralık 1902-9 Mart 1977)

Hayatı:

- Bosna Hersek’in Tuzla Sancağı’na bağlı Graçanitsa kasabasında doğdu. Babası Bosna Hersek Reisu’l-Ulema yardımcısı Jajcalı (Yaytsa) Muhammed Tevfik Efendi, annesi Graçanitsalı Hasibe Hanım’dır.

- Graçanitsa’da başladığı eğitimine Saraybosna’da devam etti. İlk (İbtidai)ve Orta (Rüşdiye) okulu burada bitirdi. 1920 tarihinde Saraybosna’daki Medreseden mezun oldu. 1925 yılında da İslam Hukuku ve İlahiyat Mektebi’nden mezun oldu.

- Zagreb Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde başladığı hukuk eğitimini Naklen gittiği Belgrad Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. 

- ⁠- Bu arada Zagreb’te Zagrep Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Latin Dili ve Edebiyatı eğitimi aldı.

- Bundan sonra Okiç’i Fransa’da görüyoruz. Yüksek eğitimine Sorbon’da devam eden Okiç, Sorbon Edebiyat Fakültesi’den lisans diploması aldı. 

- ⁠1931 yılında Sorbon Üniversitesi’nde “Bosnalı Hasan Kâfi, Hayatı ve Eserleri, Nizamu’l-Ulema İsimli Eserinin Çevirisi” adlı tezi ile Doktorasını tamamladı. 

- ⁠- Fransa’da kaldığı yıllarda “Yaşayan Doğu Dilleri Milli Okulu” nda Arapça, Türkçe ve Farsça eğitimi aldı.

- Doktorasından sonra Tunus’ta Zeytuniyye Üniversitesi Arap Dili ve Edebiyatı Yüksek Okulu’nda ihtisas yaptı.

- Belgrad Üniversitesi’nden Şarkiyat, Yugoslav Tarihi, Sırp-Hırvat Dili ve Edebiyatı alanlarında ders verme yetkisi (agregation) aldı (bkz: Cerrahoğlu ve Kanaqi)

- 1943-1941 yılları arasında Üsküp şehrinde Kral Birinci Aleksandr Büyük Medresesi’nde Tefsir, Hadis, Kur’an, İslam Tarihi ve Sırpça dersleri okuttu. Türkiye’nin Belgrad Sefaretinde mahalli sekreterlik  ve mütercimlik görevinde bulundu.

- 10 Nisan 1945 tarihinde Türkiye’ye geldi. 1950 yılına kadar İstanbul’da ikamet etti.

- 01.03.1950 tarihinde sözleşme imzalanmış olmakla beraber göreve başlaması gecikmiş, 06.07.1950 tarihinde yeniden sözleşme yapılarak Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dogmatik İlimler Kürsüsü’nde Profesör unvanı ile göreve başlamıştır. 

- ⁠Böylece görevden ayrıldığı 1969 yılına kadar yaklaşık on dokuz yıl Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde görev yaptı.

- 1952 yılında Tefsir Kürsüsü Profesörü olarak atandı. 

- 1953 yılında da Hadis Kürsüsü Profesörü olarak atandığını görüyoruz. Böylece Hem tefsir hem de Hadis kürsüleri Okiç’in uhdesine verilmiştir. 

- ⁠Bununla beraber 1954 yılında İlahiyat Fakültesi tarafından kendisine verilen kimlik belgesinde görevi “Hadis Profesörü” şeklinde belirtilmiştir.

- 1953 Ağustosu’nda Fakülte dekanlığına yazdığı bir dilekçesinde “on seneden beri görüşmek fırsatı bulamadığı ve halen Saraybosna’da bulunan” annesi, kız kardeşi, eniştesi ve yeğenleri için vize talebinde bulunmuştur. Bundan sonra yaz dönemlerinde yakınlarını Türkiye’ye getirerek onlarla hasret gidermiş, ayrıca onların geçimlerine katkıda bulunmak maksadıyla her ay maaşından bir miktarı Saraybosna’ya göndermiştir.

- Muhammed Tayyib Okiç Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Tefsir, Hadis ve İslam Hukuku kürsülerini idare ettiği ve derslerini verdiği gibi, eş zamanlı olarak Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nde de derslere girmiştir. 1965 yılında İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nde Arapça kursları vermiştir.

- 1969 yılında İlahiyat Fakültesi ile sözleşmesi bir yıl daha uzatılır. Fakat Ankara Üniversitesi Senatosu 11.2.1969 tarihinde 601 toplantı sayısı ve 4060 karar sayısı ile Okiç’in sözleşmesinin uzatılması talebini reddeder. Üniversite Senatosunun bu kararı İlahiyat Fakültesi’nde üzüntüyle karşılanır. İlahiyat Fakültesi Profesörler Kurulu derhal toplanarak ilk kararında ısrar eder ve Üniversite Senatosu’nda konunun bir kez daha görüşülmesi talebini müzekkereli bir gerekçe ile talep eder. Gerekçede Okiç’in hizmetleri ve çalışmaları övgü ile anlatılır. Fakat Üniversite Senatosu İlahiyat Fakültesi’nin yeniden görüşme teklifini gündemine almaz ve Okiç’in sözleşmesinin iptali 23.5.1969 tarihinde kesinleşir.

- Muhammed Tayyib Okiç’in bu tarihten sonra Erzurum Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi’nde sözleşmeli olarak görev aldığını görüyoruz. - Ankara’da ikametine devam eden Okiç, vefat ettiği 1977 tarihine burada Erzurum İslami İlimler Fakültesi’nde derslere girmeye devam etmiştir.

- 1950’de göreve başladığı tarihten itibaren uzunca bir süre Yugoslav uyruğu ile ve yabancı Profesör statüsünde çalışan Okiç, son yıllarda yapılan sözleşmelerde uyruğunun Haymatlos (vatansız) şeklinde yazıldığı görülmektedir. *Yugoslav vatandaşlığından ayrılan Tayyib Okiç, Türk vatandaşlığına geçmek ismiş ise de dönemin yasalarındaki engeller nedeniyle bu mümkün olamamıştır.*

- *Muhammed Tayyib Okiç 9 Mart 1977 tarihinde saat 22:20 civarında Ankara’da vefat etti. Cenazesi özel izinle Saraybosna’ya götürüldü ve orada defnedildi.*

*Herseg Novi Hakkında Bilgi*

- Herceg Novi Karadağ'ın Kotor Körfezi'nde yer alan Hırvatistan sınırına yakın sahil şehridir. Şehrin genel nüfusu 33,000 kişidir. Pek çok yazlık evleri, otel ve pansiyonlarının dışında, tarihi binalarıyla dikkat çekmektedir. Venedikliler ve Osmanlılar  bu şehre Castelnovo (Yeni Kale) diyorlardı. Bosnalı Kral Stjepan Tvrtko tarafından 1382 yılında bir kale (Roma İmparatorluğu döneminden beri var olan küçük bir eski balıkçı köyü) olarak kurulmuştur.  Herseg Novi, son tarihlerde (1941) İkinci Dünya Savaşı sırasında İtalyanlar tarafından istila edilmiş ve Cattaro eyaletinin bir parçası olmuştur. Daha sonra 10 Eylül 1943 tarihinde Partizan kuvvetleri tarafından geri alınıp,resmen Karadağ Halk Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak Yugoslavya'ya ilhak edilmiştir. 

- Osmanlıdan kalan en büyük eser Kanlı Kula. Adriyatik denizine olan hakim konumu ve boğaz manzarasıyla kritik bir öneme sahip olan kaleyi Osmanlı İmparatorluğu kanlı savaşlar sonrasında fethediyor. Bu savaş sırasında 2000 kadar askerimiz şehit oluyor. Bugünkü adı hala ‘Kanli Kula’dır.

- 1482 Osmanlı tarafından fethedilen  Herceg Novi 1687 yılına kadar Osmanlının hakimiyetinde kalmıştır.

*Osmanlı Döneminde Herseg Novi´deki Camiler* 

- 200 seneyi aşkın  Osmanlı idaresi döneminde bir çok cami inşa edilmiş olan Herseg Novi´de malesef şuanda hiçbir cami kalmamıştır. Camiler ya yıkılmış ya da kiliseye çevrilmiştir.

1- Fatih Sultan Mehmed Camii  (1481)

2- Sultan II. Bayazıt Camii (1481-1512) Şuanda bu caminin bulunduğu yerde büyük bir Ortadoks Kilisesi mevcuttur . Arhancela Mihaila Kilisesi)

3- Sinan Paşa Camii (1548) Şuanda bu caminin bulunduğu yerde Ortadoks Kilisesi mevcuttur . Yeronima Kilisesi)

4- Murtaza Paşa Camii ( 1623)

5- Süleyman Ramoviç Ağa Mescidi (1623)

6- Haci Hafız Ağa Mescidi (1518)

7- Risnu Camii (1481 )

8-Şeker Liman Camii ( Dzamija u Sutorini ) (1483-1687)

9- Beyaz Camii ( Dzamija u Bijeloj) (1481- 1684)

***

Kaynak için

- Bajro Agoviç ‘Džamije u Crnoj Gori’

- ⁠Dr. Behlül Kanaqi ‘ Muhammed Tayyip Okiç’in Hadis ilmine katkıları’ (Doktora tezi)